تعریف سود و مفاهیم آن و اهمیت سود از نظر کیفیت و معیار سنجش کارآیی

در این مقاله قصد داریم تا با مفهوم سود و تعاریف آن بیشتر آشنا شویم و همچنین از کیفیت سود آگاه شویم و در مورد سنجش معیار کارآیی سود مطالبی را ارائه دهیم

تعریف سود و اهمیت آن چیست

نقش اصلی اطلاعات حسابداری در بازارهای مالی فراهم كردن زمینه های لازم برای تخصیص بهینه منابع است. در پی رسوایی های مالی اخیر، اطمینان و اعتماد سرمایه گذاران به سیستم گزارشگری مالی ضعیف شده و كیفیت سود به عنوان یك عامل مهم در تعیین اعتبار و قابلیت اعتماد ارقام گزارش شده پـدیـدار گشت. در نتیجه، تعیین كیفیت اطلاعات حسابـداری و نتایـج حاصل از آن، مـورد علاقـه سرمایه گذاران، مدیران، قانون گذاران و تـدوین كنندگان استانـداردها است. تحلیلگـران مالی، مدیران و سرمایه گذاران در سالهای اخیر به گزارش سودآوری شركت ها توجه زیادی داشته اند. مدیران علاقه مند به حفظ رشد سود هستند زیرا، پاداش آنان اغلب به سود شركت وابسته است.

سود حسابداری و اجزای آن از جمله اطلاعاتی محسوب میشود كه در هنگام تصمیمگیری توسط افراد در نظر گرفته میشود. سود حسابداری مبتنی بر ارقام تعهدی از نظر بسیاری از كاربران اطلاعات صورتهای مالی، ابزاری برای سنجش عملكرد شركت ها محسوب می شود. منظور از ارزیابی عملكرد شرکت ها ارزیابی كلی وضعیت مالی و نتایج عملیات برای تصمیمگیری های منطقی است.

سهامداران كه مهمترین گروه كاربران اطلاعات صورت های مالی هستند منافع خود را در اطلاعات سود جستجـو میكنند. سود حسابداری نشانـه ای است كه موجب تغییر باورها و رفتار سرمایه گذاران میشود. كیفیت سود میتواند در گزارشگری مالی اطمینان سرمایه گذاران را در بازارهای مالی تحت تاثیر قرار دهد. از عوامل مهم مؤثر در كیفیت سود میتوان به روشهای متعدد حسابداری، نارسایی های موجود در فرآیند برآوردها و پیش بینی ها، اختیار عمل مدیران و تاثیر پذیری سود از مبانی گزارشگری و صلاحدید مدیران اشاره كرد.

عبارت كیفیت سود به توانایی مدیران در استفاده از اقلام اختیاری در اندازهگیری و گزارشگری سود اشاره دارد. اقلام اختیاری ممكن است شامل انتخاب از بین اصول یا استانداردهای حسابداری و به كارگیری برآوردها و زمانبندی معاملات برای شناسایی اقلام غیرعادی در سود باشد. در طول سه دهه اخیر بحث كیفیت سود مورد توجه خاص پژوهشگران قرار گرفته و تلاش بر این بوده است كه با دست یافتن به یك روش منطقی و معتبر، كیفیت سود مورد ارزیابی قرار گرفته و عوامل تاثیرگذار بر آن شناسایی شود.

در بیانیه شماره یك هیات استانداردهای حسابداری مالی عنوان شده است كه سرمایه گذاران، اعتبار دهندگان و سایر استفاده كنندگان تمایل دارند كه خالص گردش ورود وجه نقد به واحد تجاری را در دوره های آتی ارزیابی كنند، اما غالباً سود را برای ارزیابی توان سودآوری، پیش بینی سود های آتی، و یا ارزیابی یك سرمایه گذاری یا دادن وام به واحد تجاری مورد استفاده قرار می دهند. بنابراین، فرض بر این است كه ارتباطی بین سود گزارش شده و گردش وجوه نقد، شامل توزیع وجه نقد میان سهامداران، وجود دارد.

سود حسابداری چیست؟

اگر چه مفهوم تعهدی سود به عنوان یك اندازه گیری بنیادی، با انتقادهایی مواجه است اما از دیدگاه اطلاعاتی، بیانگر نتیجه فعالیت حسابداری میباشد. با توجه به فرضیات بازار كارا، نتیجه تحقیقات تجربی بیانگر این است كه سود حسابداری، بار و محتوای اطلاعاتی دارد. محاسبه سود حسابداری از لحاظ یك اندازه گیری یگانه عملكرد و یا اطلاعات كه در محاسبه آن لحاظ میشود، توسط حسابداران حرفه ای و تحلیلگران مالی همواره مورد تاكید قرار داشته است. برای مثال، در بیانیه شماره یك هیات تدوین استاندارد های حسابداری مالی آمده است كه كانون توجه گزارشگری مالی، اطلاعات مربوط به عملكرد واحد انتفاعی است كه توسط معیارهای سود و اجزای تشكیل دهنده آن تامین میشود.

هر چند كه آگاهی از روش های مختلف اندازه گیری سود خالص واحد تجاری جهت تامین اهداف گوناگون مفید است. ولی، پذیرش یك مفهوم جامع (فراگیر) از سود برای مقاصد گزارشگری برون سازمانی نیز دارای اهمیت بسیاری است. در هر صورت، تجزیه و تحلیل دقیق مفاهیم و اهداف مختلف سود خالص نشان می دهد كه یك مفهوم یگانه و منحصر به فرد از سود به تنهایی و به صورت یكسان نمیتواند جواب گوی مقاصد گوناگون باشد. هدف اصلی از گزارش سود، تامین اطلاعات مفید برای كسانی است كه بیشترین علاقه را به گزارشات مالی دارند. اما تبیین اهداف مشخص تر نیز برای درک بهتر گزارشگری سود ضرورت دارد.

یكی از اهداف اساسی كه با اهمیت ترین هدف از دیدگاه تمامی استفاده كنندگان گزارش های مالی محسوب میشود، تفكیك بین سرمایه گذاری و سود (منابع و جریانها: یعنی آنچه در شركت موجود است با آنچه به خارج جریان می یابد) به عنوان بخشی از فرآیند توصیفی حسابداری می باشد.   
هدفهای مشخص گزارشگری سود شامل موارد زیر است:

1. استفاده از سود به عنوان معیاری برای اندازه گیری كارآیی.
2. استفاده از منابع تاریخی سود برای پیش بینی آینده شركت و سود سهامی كه در آینده تقسیم خواهد كرد (سود سهام قابل توزیع در آینده).
3. استفاده از سود به عنوان معیاری برای اندازه گیری دستآوردها و همچنین نشانه ای از تصمیمات آینده مدیریت.   
   همچنین اضافه بر هدفهای بالا سایر اهداف گزارش سود شامل استفاده از سود به عنوان مبنایی برای تشخیص مالیات، بررسی قیمت محصولات واحدهایی كه مشمول قیمت گذاری میباشند و سرانجام ارزیابی و قضاوت در خصوص تخصیص منابع توسط اقتصاد دانان میباشد.

مفاهیم متفاوت سود در دو سطح ساختاری و معنایی

• مفهوم سود در سطح ساختاری : حسابداران سود حسابداری را معیاری برای تفسیر رویدادهای دنیای واقعی (سود اقتصادی) میدانند اما معمولا اصول و قواعد حسابداری بر مفروضاتی بنا شده اند كه ممكن است با پدیده های دنیای واقعی یا با آثار رفتاری مرتبط نباشند. پس سود گزارش شده توسط شركت ها محصول نهایی استفاده از روشهای متفاوت حسابداری میباشد كه بیانگر نتیجه فعالیتهای شركت می باشد. برخی پژوهشگران بر این عقیده اند كه استفاده كنندگان از گزارش سود بایست توجه داشته باشند كه تنها در صورتی سود حسابداری قابل درک و استفاده است كه نحوه اندازهگیری و قواعد عملیاتی مربوط به آن نیز روشن باشد.
• مفهوم سود در سطح معنایی (ارتباط با واقعیت های اقتصادی) : طبق این سطح، سود یكی از مفاهیم اقتصادی است كه حداكثر كردن آن تحت شرایط معین ساختار بازار، تقاضا برای محصول و اقلام بهای تمام شده ورودی مورد بحث قـرار میگیرد. در اینجا سود به عنوان معیار كارایی در نظر گرفته میشود. یكی از مفاهیم تفسیر شده از واژه كارایی معرف توان نسبی واحد انتفاعی در به دست آوردن حداكثر محصول از مصرف مقدار معینی از منابع و یا تحصیل مقدار معینی محصول از مصرف حداقل منابع و یا تركیب بهینه منابع در قبال تقاضا و قیمت معین برای محصولات به نحوی است كه موجب تحصیل حداكثر بازده برای مالكان شود، می باشد.

سود چه اهمیتی دارد؟

نقش اصلی اطلاعات حسابداری در بازارهای مالی فراهم كردن زمینه های لازم برای تخصیص بهینه منابع است. در پی رسوایی های مالی اخیر، اطمینان و اعتماد سرمایه گذاران به سیستم گزارشگری مالی ضعیف شده و كیفیت سود به عنوان یك عامل مهم در تعیین اعتبار و قابلیت اعتماد ارقام گزارش شده پدیـدار گشت. در نتیجه، تعیین كیفیت اطلاعات حسابـداری و نتایج حاصل از آن، مورد علاقهی سرمایه گذاران، مدیران، قانون گذاران و تدوین كنندگان استانداردها است.

تحلیلگران مالی، مدیران و سرمایه گذاران در سالهای اخیر به گزارش سودآوری شركت ها توجه زیادی داشته اند. مدیران علاقه مند به حفظ رشد سود هستند زیرا، پاداش آنان اغلب به سود شركت وابسته است. سود حسابداری و اجزای آن از جمله اطلاعاتی محسوب میشود كه در هنگام تصمیم گیری توسط افراد در نظر گرفته میشود.

سود حسابداری مبتنی بر ارقام تعهدی از نظر بسیاری از كاربران اطلاعات صورتهای مالی، ابزاری برای سنجش عملكرد شركتها محسوب می شود. منظور از ارزیابی عملكرد شركتها ارزیابی كلی وضعیت مالی و نتایج عملیات برای تصمیمگیریهای منطقی است.

تعریف کیفیت سود

سهامداران كه مهمترین گروه كاربران اطلاعات صورتهای مالی هستند منافع خود را در اطلاعات سود جستجو میكنند. سود حسابـداری نشانه ای است كه موجب تغییر بـاورها و رفتار سرمایه گذاران میشود. كیفیت سود می تواند در گزارشگری مالی اطمینان سرمایه گذاران را در بازارهای مالی تحت تاثیر قرار دهد.

از عوامل مهم مؤثر در كیفیت سود می توان به روشهای متعدد حسابداری، نارسایی های موجود در فرآیند برآوردها و پیش بینی ها، اختیار عمل مدیران و تاثیرپذیری سود از مبانی گزارشگری و صلاحدید مدیران اشاره كرد.

عبارت كیفیت سود به توانایی مدیران در استفاده از اقلام اختیاری در اندازه گیری و گزارشگری سود اشاره  دارد. اقلام اختیاری ممكن است شامل انتخاب از بین اصول یا استانداردهای حسابداری و به كارگیری برآوردها و زمانبندی معاملات برای شناسایی اقلام غیرعادی در سود باشد.

در طول دهه های اخیر بحث كیفیت سود مورد توجه خاص پژوهشگران قرار گرفته و تلاش بر این بوده است كه با دست یافتن به یك روش منطقی و معتبر، كیفیت سود مورد ارزیابی قرار گرفته و عوامل تاثیرگذار بر آن شناسایی شود.

كیفیت سود زمانی مطرح میشود كه تحلیلگران مالی تعیین كنند، تا چه میزان سود گزارش شده، منعكس كننده سود واقعی است. برداشت عموم سرمایه گذاران از مفهوم سود واقعی، سود حاصل از عملیات عادی است كه قابل تكرار در سالهای مالی آینده و ایجاد كننده جریانهای نقدی است. مفهوم كیفیت سود به دو ویژگی سودمندی در تصمیم گیری و ارتباط بین كیفیت سود و سود اقتصادی اشاره میكند.

سود به عنوان معیار سنجش كارآیی

عملیات و فعالیت های كارآی واحد تجاری بر جریان سود سهام جاری و همچنین بر استفاده از سرمایه جهت تامین جریان سود سهام آتی اثر می گذارد. از این رو، تمامی سهامداران و به ویژه سهامداران عادی به كارآیی مدیریت علاقه مند هستند. چنانچه مدیریت فاقد كارآیی لازم باشد سهامداران فعلی در صدد ایجاد تغییراتی در مدیریت واحد تجاری خواهند بود و یا با اجرای برنامه های تشویقی و وضع مزایا و پاداش درصدد افزایش كارآیی مدیریت خواهند بود.

سهامداران بالقوه نیز كوشش می كنند كه كارآیی مدیریت را قبل از سرمایه گذاری با ارزشیابی سهام واحد تجاری ارزیابی نمایند. در هر دو حالت بالا، معیار كارآیی، مبنایی را برای تصمیم گیری فراهم می كند.

گزارشگری مالی باید اطلاعاتی را درباره عملكرد مالی واحد تجاری طی دوره مالی ارائه كند.
كارآیی، حداقل ازنظر مفهوم در دنیای واقعی نیز قابل تفسیر است. یكی از تفسیرهای آن این است كه نشان دهنده توان نسبی در بدست آوردن حداكثر محصول با مصرف مقدار معینی از منابع و یا تحصیل مقدار معینی محصول با مصرف حداقل منابع و یا تركیبی بهینه از منابع در قبال تقاضا و قیمت معین برای محصولات به گونه ای است كه منجر به تحصیل حداكثر بازده برای مالكان واحد تجاری شود.

چنانچه هدف بر مبنای این دیدگاه تعیین شود در این صورت این سئوال مطرح خواهد شد كه محاسبه و اندازه گیری سود بر مبنای اطلاعات گذشته چگونه میتواند مبنایی برای تعیین كارآیی واحد تجاری باشد؟

در این خصوص باید توجه كرد كه كارآیی مفهومی نسبی است و تنها زمانی معنا دارد كه با معیاری ایده آل یا مورد انتظار مقایسه شود. ضمن اینكه كارآیی به واحد تجاری نیز بستگی دارد. این هدف می تواند حداكثر كردن سود یا تامین بازده ای معقول (منصفانه) و قابل قبول برای سرمایه گذاری باشد.

اگر سرمایه بكار گرفته شده توسط واحد تجاری در سالهای مختلف ثابت بماند در آن صورت مبلغ سود برای سنجش كارآیی ممكن است مناسب به نظر برسد می توان سود سال جاری را با سود های سال های گذشته مقایسه كرد و در این خصوص كه آیا سود هر یك از سال ها به هدف تعیین شده رسیده، از آن بیشتر بوده و یا اینكه از آن كمتر بوده است قضاوت كرد . اما اگر میزان سرمایه بكار گرفته شده در طول سال های مختلف تغییر كند در آن صورت باید مبلغ سود را با مجموع مبلغ سرمایه و یا مجموع درآمد مقایسه كرد. 

چگونه سود خود را بهبود ببخشیم؟

به طور کلی، هر چه سود شما بیشتر باشد، کسب و کار شما بهتر عمل می کند. این ممکن است منجر به رشد در ارزش کسب و کار شما شود. در مرحله کسب سود، می‌توانید تصمیم بگیرید که آیا می‌خواهید دوباره پول را در کسب‌وکار سرمایه‌گذاری کنید، برای توسعه و سودآوری در آینده سرمایه‌گذاری کنید یا پول را برای تقسیم بین خود و سایر سهامداران استخراج کنید.

به یاد داشته باشید که تجارت در مورد روابط است، تقویت و توسعه آنها به طوری که شما بتوانید چیزی معنادار و مفید تولید کنید که منجر به فروش شود. دریافت پول بیشتر می تواند به قیمت از دست رفتن بعضی از روابط و مشتریان شما باشد که به نوبه خود به توانایی شما برای کسب سود در آینده آسیب می رساند.

استراتژی های زیر را با دقت در نظر بگیرید و در مورد برخی از بر اساس مدل کسب و کار خود با احتیاط گام بردارید:

1. بودجه بندی

برای درک اینکه کدام استراتژی‌ها احتمالاً بیشترین تأثیر را بر سود شما خواهند داشت، احتمالاً به بودجه تجاری نیاز دارید. ممکن است بخواهید فروش خود را افزایش دهید، اما آیا کارکنان شما می توانند با بار اضافی کار برای انجام این کار کنار بیایند؟ چقدر بیشتر باید تولید کنند؟ چقدر بازاریابی اضافی باید انجام دهید تا به این فروش برسید؟

داشتن یک بودجه تجاری به شما تا حد امکان یک شاخص قابل اعتماد برای به دست آوردن پاسخ های آگاهانه برای این سؤالات ارائه می دهد.

2. حاشیه سود خود را بشناسید

به عنوان بخشی از بودجه کسب و کار خود باید بدانید که حاشیه های سود شما چقدر است. اینها سودآوری کسب و کار شما را با ارزیابی اینکه آیا قیمت گذاری فعلی روی محصول یا خدمات شما برای پوشش هزینه های مستقیم شما برای ایجاد سود کافی است یا خیر، تعیین می کند.

به صورت درصدی، رایج ترین آنها حاشیه سود ناخالص و حاشیه سود خالص هستند. اگر می بینید که حاشیه سود شما کاهش می یابد، می دانید که قیمت، فروش، هزینه ها یا ترکیبی از همه آنها باید بررسی شود.

همچنین می‌توانید این حاشیه‌ها و سایر نسبت‌ها را برای مقایسه کسب‌ و کار خود با صنعت یا بخش گسترده‌تر خود معیار قرار دهید. این به شما این احساس را می دهد که نسبت به رقبا چقدر خوب عمل می کنید.

3. قیمت های خود را افزایش دهید

این یک کار معمول بسیاری از صاحبان مشاغل است که قیمت های خود را کاهش دهند تاقیمت ها رقابتی تر شوند و سهم بازار را به دست آورند. با این حال، واقعیت این است که کاهش قیمت ها احتمالاً بر سود شما تأثیر منفی می گذارد.

به عنوان جایگزین، افزایش قیمت محصول یا خدمات خود را در نظر بگیرید. یک افزایش جزئی می تواند به طور بالقوه سود شما را بهبود بخشد. افزایش قیمت هر محصول به کسب سود بیشتر در فروش هر محصول کمک می کند. پول بیشتر برای کار کمتر

این باید به عنوان تصمیمی با این خطر سنجیده شود که افزایش قیمت بالاتر از یک سطح معین به طور بالقوه باعث حرکت مشتریان به سمت رقبای و در نتیجه کاهش احتمالی فروش می شود.

4. تعداد مشتریان خود یا میزان خرید مشتریان فعلی را افزایش دهید

منطق اینجاست که تعداد فروش خود را افزایش دهید و سود شما افزایش خواهد یافت. ایجاد یک باشگاه مشتری خوب یکی از مهمترین عوامل برای رشد یک تجارت است. باشگاه مشتری خوب یعنی مشتریان وفاداری که خریدهای تکراری انجام می دهند.

استراتژیک فکر کنید، آیا بازارهای هدف جدیدی وجود دارد که بتوانید وارد آن شوید؟ محصولات یا خدمات فعلی شما چگونه در آن بازارها قرار می گیرند؟ برای پاسخگویی به خواسته ها و نیازهای مشتریان بالقوه چه چیزی را باید تغییر دهید؟

با این حال، افزودن مشتریان جدید احتمالاً نیازمند زمان، تلاش و منابع گسترده ای برای به دست آوردن آنها است. این کار می تواند هزینه های شما را با تمام تلاش های بازاریابی و فروش مورد نیاز افزایش دهد. یک جایگزین می تواند تماس با مشتریان فعلی باشد که قبلاً در برند شما خریداری شده اند تا آنها را وادار به خرید بیشتر از تجارت شما کنید.

5. محصولات را حذف کنید

کدام یک از محصولات یا خدمات شما سودآور است؟ کدام نیستند؟ پس یک حرکت هوشمندانه ممکن است حذف محصولاتی باشد که به خوبی کار نمی کنند. همه سرمایه گذاری ها همیشه به درستی کار نمی کنند، پایان دادن به محصولات زیان ده به هزینه ها کمک می کند و در نهایت نتیجه را بهبود می بخشد.

6. اقدامات مدیریت هزینه

سیستم‌های پشتیبان شما چقدر در اطلاع‌رسانی به شما در مورد هزینه‌های اجاره، آب و برق، مواد، بازاریابی و کارمندان خوب هستند؟ داشتن این هوش برای درک اینکه چگونه افزایش هزینه ها بر حاشیه سود شما تأثیر می گذارد ضروری است.

زمانی که متوجه شدید هزینه ها در حال افزایش هستند، می توانید روابط و ترتیبات تامین کننده را برای دستیابی به کارایی و بهبود سود بررسی کنید.

7. بهبود بهره وری

آیا افراد در کسب و کار شما می توانند در زمانی که در اختیار دارند کارهای بیشتری انجام دهند؟ آیا آنها می توانند بیشتر تولید کنند یا بیشتر بفروشند یا هر دو؟ با کارمندان خود به درستی کار کنید تا زمینه ها و راه هایی را شناسایی کنید که می توانید کارآمدتر و موثرتر باشد. سیستم ها و فرآیندهای بهتر در سراسر کسب و کار کلید حاشیه سود سالم هستند.

اگر کسب و کار شما در حال تولید کالا است، میزان آسیب دیدگی و غیرقابل استفاده بودن آن را ارزیابی می کنید؟ کاهش این امر در فرآیند تولید باعث حذف ضایعات می شود و می تواند به افزایش فروش و سود کمک کند.