معنی حسابداری دو طرفه یا همان حسابداری دوبل چیست؟

در این مقاله قرار است در مورد مفهوم حسابداری دو طرفه صحبت کنیم و مثال های از حسابداری دو طرفه یا همان حسابداری دوبل را مطرح نماییم.

حسابداری دو طرفه یا دوبل چیست

حسابداری دو طرفه یا حسابداری دوبل حداقل برای صدها، اگر نه هزاران سال، مورد استفاده قرار گرفته است. حسابداری برای قرن ها به دلیل لزوم ثبت معاملات بین طرفین، نقش اساسی در تجارت و در نتیجه در جامعه ایفا کرده است.

آغاز و توسعه اولیه حسابداری را می توان به تمدن های باستانی در بین النهرین ردیابی کرد و ارتباط نزدیکی با توسعه نوشتن، شمارش و پول دارد. مفهوم حسابداری دوطرفه می تواند به تمدن رومیان و اوایل قرون وسطی در خاورمیانه بازگردد، جایی که نسخه های ساده شده این روش را می توان یافت.

سیستم مدرن حسابداری دو طرفه را می توان به قرن 13 و 14 نسبت داد، زمانی که به گستردگی توسط بازرگانان ایتالیایی مورد استفاده قرار گرفت. اولین مستندات شناخته شده سیستم حسابداری دو طرفه اولین بار در سال 1494 توسط لوکا پاچیولی ثبت شد که امروزه به دلیل کتابی که در آن سال منتشر کرد و مفاهیم روش حسابداری دو طرفه را به طور گسترده منتشر کرد به عنوان پدر حسابداری شناخته می شود.

حسابداری دوطرفه یک روش حسابداری است که حساب های یک شرکت را متعادل نگه می دارد، و یک تصویر مالی واقعی از امور مالی شرکت را نشان می دهد. این روش بر استفاده از معادله حسابداری دارایی ها = بدهی ها + حقوق صاحبان سهام تکیه دارد.

اعتبار به یک حساب باید با بدهی به حساب دیگر برابر باشد تا معادله در تعادل باقی بماند. حسابداران از ورودی های بدهی و اعتباری برای ثبت معاملات به هر حساب استفاده می کنند و هر یک از حساب ها در این معادله در ترازنامه شرکت نشان داده می شوند.

حسابداری دوطرفه برای صدها و حتی هزاران سال مورد استفاده بوده است و برای اولین بار در یک کتاب توسط لوکا پاچیولی در ایتالیا در سال ۱۴۹۴ مستند شد.

دفترداری دوطرفه به این دلیل "دفترداری دوطرفه" نامیده می شود که هر تراکنش حداقل در دو حساب با استفاده از بدهی ها و اعتبارات ثبت می شود. اگر شما در یک حساب بدهی ایجاد می کنید، باید در حساب دیگری اعتبار ایجاد کنید. مجموع بدهی ها و اعتبارات باید متعادل یا برابر با یکدیگر باشد. شما می توانید از دفترداری دوطرفه در هنگام فروش یک محصول یا خدمات با اعتبار استفاده کنید. مشتری اکنون محصول یا خدمات را دریافت می کند و بعدا پرداخت می کند.

تعریف حسابداری دو طرفه

همان طور که از نامش پیداست، حسابداری دوطرفه یک روش حسابداری استاندارد است که شامل ثبت هر تراکنش در حداقل دو حساب است که منجر به بدهکاری به یک یا چند حساب و اعتبار به یک یا چند حساب می شود.

مقدار کل تراکنش ها در هر مورد باید به تعادل برسد و اطمینان حاصل شود که همه دلارها در نظر گرفته می شوند. بدهی ها معمولا در سمت چپ دفتر کل ذکر می شوند، در حالی که اعتبارات معمولا در سمت راست ذکر می شوند.

حسابداری دوطرفه همچنین به عنوان کارآمد ترین راه برای یک شرکت برای نظارت بر رشد مالی خود عمل می کند، به خصوص با رشد مقیاس کسب و کار.

با رشد کسب وکار یک شرکت، احتمال خطاهای مدیریتی افزایش می یابد. اگرچه حسابداری دوطرفه به طور کامل از خطاها جلوگیری نمی کند، اما تاثیر هر گونه خطا بر روی حساب های کلی را محدود می کند.

از آنجا که حساب ها برای بررسی هر تراکنش تنظیم شده اند تا مطمئن شوند که از تعادل خارج نمی شود، در صورت بروز خطا به سرعت حسابداران متوجه می شوند، و از تاثیرات زنجیره وار آنها جلوگیری می کنند.

علاوه بر این، ماهیت ساختار حساب باعث می شود که ردیابی از طریق ورودی ها برای یافتن منشا خطا آسان تر شود.

هدف اصلی سیستم حسابداری دوطرفه این است که اطمینان حاصل شود که حساب‌های یک شرکت متعادل می‌ماند و می‌توان از آن برای نشان دادن تصویری دقیق از وضعیت مالی فعلی شرکت برای مدیریت و ذینفعان خارجی مانند سرمایه‌گذاران بالقوه، سهامداران فعلی و تامین‌کنندگان استفاده کرد. بر همین اساس دولت ها در حسابداری دو طرفه به شدت به استفاده از معادله حسابداری اساسی، (دارایی ها = بدهی ها + حقوق صاحبان) سهام متکی هستند.

به منظور دستیابی به تراز ذکر شده در بالا، حسابداران از مفهوم بدهی و اعتبار برای ثبت تراکنش های هر حساب در ترازنامه شرکت استفاده می کنند. حسابداری دو طرفه به این معنی است که یک ورودی بدهکار در یک حساب باید برابر با یک ورودی اعتباری در حساب دیگر باشد تا معادله متعادل بماند.

انواع حساب ها در حسابداری

هنگامی که از حسابداری دوطرفه استفاده می کنید، باید از چندین نوع حساب استفاده کنید. برخی از انواع حساب های کلیدی عبارتند از:

• حساب های دارایی ریال های مربوط به چیزهایی را نشان می دهند که یک کسب و کار مالک آن است، مانند پول نقد در حساب چک یا قیمت پرداخت شده برای انبار آن.
• حساب های بدهی نشان می دهند که شرکت به چه چیزی بدهکار است، مانند وام مسکن ساختمان، وام تجهیزات، یا ترازنامه کارت اعتباری.
• حساب های درآمد نشان دهنده پول دریافت شده مانند درآمد فروش و درآمد بهره هستند.
• حساب های هزینه پول خرج شده، شامل کالاهای خریداری شده برای فروش، هزینه های حقوق و دستمزد، اجاره و تبلیغات را نشان می دهند.

سیستم حسابداری دوطرفه به یک نمودار حساب ها نیاز دارد که شامل تمام حساب های ترازنامه و صورت حساب های درآمدی است که حسابداران درآن ها وارد می شوند.

یک شرکت خاص می تواند حساب ها را اضافه کند و آن ها را برای انعکاس دقیق تر فعالیت های شرکت، حسابداری و نیازهای گزارش دهی مناسب کند.

استفاده از نرم افزار حسابداری

اکثر نرم افزارهای حسابداری برای کسب و کار از حسابداری دوطرفه استفاده می کنند؛ بدون این ویژگی، یک حسابدار در ردیابی اطلاعاتی مانند موجودی و حساب های قابل پرداخت و آماده سازی سوابق مالی و مالیاتی دچار مشکل می شود. ساختار اصلی حسابداری دوطرفه با بسته های نرم افزاری حسابداری برای کسب و کارها همراه است. هنگام راه اندازی نرم افزار، یک شرکت نمودار کلی حساب های خود را برای منعکس کردن حساب های واقعی در حال استفاده توسط کسب و کار پیکر بندی می کند.

نرم افزارهای حسابداری معمولا انواع مختلفی از گزارش های مالی و حسابداری را علاوه بر ترازنامه، صورت درآمد و صورت جریان های نقدی تولید می کنند.

یک گزارش که معمولا مورد استفاده قرار می گیرد، به نام "ترازنامه آزمایشی" هر حساب در دفترکل، معین و تفصیل را که هر فعالیتی دارد را لیست می کند.

ترازنامه آزمایشی همه حساب هایی که تراز بدهی نرمال دارند و حساب هایی که تراز اعتباری نرمال دارند را برچسب گذاری می کند. مجموع ترازنامه آزمایشی باید همیشه صفر باشد، و مجموع بدهی ها باید دقیقا برابر با مجموع اعتبارات باشد.

مثال هایی از حسابداری دوطرفه

به عنوان مثال از حسابداری دوطرفه، اگر می خواهید درآمد حاصل از فروش ۵۰۰ ریال را ثبت کنید، باید دو ورودی داشته باشید: ورودی بدهکار ۵۰۰ ریال برای افزایش حساب ترازنامه ای به نام "موجودی نقد و بانک" و ورودی بستانکار ۵۰۰ ریال برای افزایش حساب سود و زیانی به نام فروش.

یک مثال دیگر ممکن است خرید یک کامپیوتر جدید به قیمت ۱۰۰۰ ریال باشد. برای افزایش حساب دارایی که حساب دائم می باشد این ارزش را بدهکار و محل مصرف یا پرداخت را که می تواند موجودی نقد و بانک باشد بستانکار کنید.

عکس این موضوع نیز صادق است: اگر شرکت شما از یک بانک پول قرض بگیرد، دارایی های شما افزایش خواهد یافت اما بدهی های شما نیز به همان میزان افزایش خواهد یافت.

چک کردن حسابداری دوطرفه برای دقت بیشتر در ثبت ها استفاده می شود. بعد از تکمیل ثبت حسابداری باید هر دو طرف معامله که بدهکار یا بستانکار است را بررسی کنید تا با یکدیگر برابر باشند و هر یک از اعداد یا ارزش ها سر جای خود یا حساب مربوطه قرار گرفته باشد.

مثال دیگری از حسابداری دو طرفه یا حسابداری دوبل

برای درک اینکه چگونه حسابداری دوطرفه کار می کند، اجازه دهید یک مثال ساده را برای تقویت درک خود مرور کنیم. فرض کنید شرکت آلفا برای دفتر خود مبلمانی به ارزش 500 ملیون تومان خریداری کرده و بلافاصله به صورت نقدی پرداخت می کند. در چنین حالتی، یکی از حساب‌های دارایی آلفا باید 500 ملیون تومان افزایش یابد به احتمال زیاد در بخش مبلمان یا تجهیزات این افزایش صورت می گیرد. در حالی که پول نقد باید 500 ملیون تومان کاهش یابد.

در اینجا، حساب دارایی مبلمان یا تجهیزات بدهکار می شود، در حالی که حساب نقدی بستانکار می شود. توجه به این نکته ضروری است که پس از انجام تراکنش، مبلغ بدهی دقیقا برابر با مبلغ اعتبار، 500 ملیون تومان است.

نکته مهمی که باید به خاطر داشت این است که بدهکاری یا اعتباری به ترتیب به معنای افزایش و کاهش نیست. با این حال، یک روش ساده برای استفاده این است که به خاطر بسپارید یک ورودی بدهکار برای افزایش حساب دارایی لازم است، در حالی که یک ورودی اعتباری برای افزایش حساب بدهی لازم است.

بدهی ها و اعتبارات چیست؟

بدهکار ها یک طرف یک تراکنش مالی هستند که در سمت راست دفاتر ثبت می شوند. بستانکاران، طرف دیگر یک تراکنش مالی هستند و در سمت چپ دفاتر مالی ثبت می شوند. برای هر تراکنش مالی باید حداقل یک بدهکار و یک بستانکار وجود داشته باشد، اما برای هر تراکنش مالی حداکثر تعداد بدهکار و بستانکار وجود ندارد.

نمودار حساب های تجاری به مدیریت شرکت کمک می کند تا تعیین کند که کدام حساب بدهکار است و برای هر تراکنش مالی کدام بستانکار را دارد. پنج حساب اصلی وجود دارد که حداقل دو تای آن ها باید در یک تراکنش مالی بدهکار و بستانکار باشند. این حساب ها عبارتند از حساب های دارایی، بدهی، حقوق صاحبان سهام، درآمد و هزینه به همراه حساب های فرعی آن ها.

یک طرف بدهکار هم حساب های دارایی و هم حساب های هزینه را افزایش می دهد. حساب های دارایی در ترازنامه هستند و حساب های هزینه در صورت سود و زیان هستند. یک ثبت بستانکار یک حساب درآمد، بدهی یا حقوق صاحبان سهام را افزایش می دهد. حساب درآمد در صورت سود و زیان است. حساب های بدهی و حقوق صاحبان سهام در ترازنامه هستن و به عنوان حساب های دائمی شناخته می شوند.

حساب بدهکار و بستانکار در حسابداری دو طرفه

بدهی ها و اعتبارات اساس سیستم حسابداری دوطرفه یک کسب وکار را تشکیل می دهند. بدهکارها نشان دهنده پولی هستند که از یک حساب پرداخت می شود و بستانکارها نشان دهنده پولی هستند که به یک حساب پرداخت می شود. هر تراکنش مالی انجام شده توسط یک شرکت تجاری باید حداقل یک بدهی و اعتبار ثبت شده برای دفتر حسابداری کسب وکار به صورت برابر، اما متضاد، داشته باشد.

دفترداران و حسابداران از بدهکار و بستانکار برای متعادل کردن هر تراکنش مالی ثبت شده برای حساب های خاص در ترازنامه و صورت درآمد شرکت استفاده می کنند. بدهکار و بستانکار ، که در یک سیستم حسابداری دوطرفه استفاده می شوند، به کسب وکار اجازه می دهند تا به راحتی حساب های خود را در پایان هر دوره زمانی متعادل کند.

دلیل استفاده از حسابداری دو طرفه چیست؟

دلیل استفاده از حسابداری دو طرفه را از نام آن هم می توانیم متوجه شویم و اینکه چرا حسابداری دو طرفه نسبت حسابداری یک طرفه یا چند طرفه از محبوبیت بیشتری برخوردار است و البته استانداردهای حسابداری نیز بر حسابداری دو طرفه تاکید دارند.

برای هر رویداد یا تراکنش یا معامله حد اقل دو مورد در حسابداری درگیر می شود. به این فکر کنید که هر اتفاقی هم که رخ می دهد حد اقل یک علت و یک معلول دارد که دو عامل را در بر می گیرد.

حسابداری دو طرفه برای گزارش دهی و ثبت تمام و کمال اتفاقات استفاده می شود. برای مثال اگر پولی از شرکت خارج می شود باید علت آن را بدانیم پس باید هم پول خارج شده را ثبت نماییم و هم علت آن را در حساب ها نشان دهیم. پس هرپه کدینگ حسابداری دقیق تر باشد این علت و معلول ها بهتر و شفاف تر نمایش داده می شوند.

دقت داشته باشید که در معادله حسابداری هم ما 2 منظر  یا 2 طرف داریم:

دارایی = بدهی + حقوق مالکانه ( سرمایه یا حقوق صاحبان سهام)

دقت داشته باشید که یک معادله وجود دارد که دارای 2 طرف است:

طرف اول دارایی است و طرف دوم بدهی به علاوه حقوق صاحبان سهام است.

دلیل استفاده حسابداری دو طرفه را با هم مرور کردیم و آیا حسابداری 3 طرفه ( سه طرفه ) هم وجود دارد ؟

بله طرف سوم به موقعیت زمان و پیشبینی ها  مربوط است و به عبارتی پای بودجه بندی وسط است.

اگر بخواهیم بیشتر توضیح دهیم اول به این موضوع دقت داشته باشد که ما در برابر مقداری سرمایه، مقداری دارایی خالص داریم:

 دارایی خالص = بدهی - دارایی = سرمایه

پس سرمایه برابر است با دارایی خالص ( دارایی خالص یعنی دارایی منهای بدهی) و همین دارایی ها و بدهی ها برابر است با پیش بینی های آینده با چاشنی مرور زمان:

دارایی ها = سرمایه = بودجه پیشبینی شده در آینده