انواع شواهد حسابرسی و روش های کسب آن

در این مقاله به شواهد حسابرسی پرداخته ایم و مطالب مهمی در مورد انواع شواهد حسابرسی و روش های کسب شواهد حسابرسی ارائه کرده ایم

انواع شواهد حسابرسی چیست

طبق سومین استاندارد اجرای عملیات حسابرسی شواهد کافی و قابل اطمینان باید از راه بازرسی، مشاهده، پرس و جو و دریافت تاییدیه کسب شود تا مبنای معقول برای اظهار نظرنسبت به صورت های مالی واحد مورد رسیدگی به دست آید.

صورت های مالی و اطلاعات بدست آمده از سایر منابع جهت اظهار نظر نسبت به صورت های مالی و معمولا از طریق ترکیب مناسبی ار آزمون کنترل های داخلی محتوا ‎یا‏ در برخی شرایط خاص تنها از طریق انجام آزمون های محتوا گرد آوری می شد ۔ البته باید توجه داشت که شواهد حسابرسی معمولا ماهیتی متقاعد کننده دارد نه قطعی. جمع آوری شواهد حسابرسی برای حسابرسان از اهمیت خاصی برخوردار است.

چرا که آن ها تنها بر اساس شواهد جمع آوری شده می توانند نسبت به منطقی بودن یا نبودن صورت های مالی با معیار های مناسب مانند استانداردهای حسابداری اظهار نظر کنند.

شواهد حسابرسی چیست؟

شواهد حسابرسی یعنی همه اطلاعات مورد استفاده حسابرسی برای رسیدن به نتایجی که نظر وی بر اساس آن اظهار می شود. شواهد اطلاعاتی است که یک فرض را تایید یا رد کند.

به طور خلاصه می توان گفت حسابرسی همان گردآوری شواهد کافی و قابل اطمینان است.

انواع شواهد حسابرسی

استانداردهای حسابرسی شواهد را از سه جهت مورد بررسی قرار می دهد. انواع شواهد حسابرسی به شرح زیر است :

1. نوع شواهد حسابرسی
2. قابلیت اعتماد و اطمینان شواهد حسابرسی (شواهد مناسب)
3. کفایت و کمیت شواهد حسابرسی (شواهد کافی)

نوع شواهد حسابرسی

شواهد حسابرسی اطلاعاتی است که فرض حسابرسان را مبنی بر این که صورت های مالی ، وضعیت مالی ، نتایج عملیات و جریان وجوه نقد صاحبکار را به نحو مطلوب نشان می دهد ، تائید یا رد می کند.

شواهد حسابرسی شامل اسناد اولیه و مدارک و سوابق حسابداری زیر بنای صورت های مالی و اطلاعات به دست آمده از سایر منابع جهت اظهار نظر نسبت به صورت های مالی است. و معمولا به وسیله کسب شناخت از واحد مورد رسیدگی و محیط آن، آزمون کنترل ها، آزمون های محتوا گردآوری می شود که به عنوان روش های کسب شواهد حسابرسی محسوب می شود و در ادامه مطالب بیشتر در مورد آنها توضیح داده ایم.

قابلیت اعتماد و اطمینان شواهد حسابرسی (شواهد مناسب)

مناسب بودن، معیار سنجش کیفیت شواهد حسابرسی است. البته مناسب بودن و قابلیت اطمینان داشتن موضوعی نسبی است. قابلیت اطمینان و مناسب بودن شواهد، به کیفیت یا قابلیت اتکای آن مربوط می شود.

شواهدی قابل اطمینان هستند که معتبر (قابلیت اعتماد) و مربوط باشند. قابلیت اعتماد و اطمینان شواهد با یکدیگر متفاوت است. قابلیت اعتماد شواهد حسابرسی متاثر از منبع و ماهیت آن است و به شرایط کسب نیز بستگی دارد.

به طور کلی موارد زیر برای کیفیت شواهد حسابرسی می توانند سودمند باشند:

1. شواهدی که در خارج از سازمان صاحبکار تهیه گردیده است و مستقیما برای حسابرسی ارسال می گردد. این شواهد از قابلیت اتکای بیشتری برخوردارند. (مانند تاییدیه ها)
2. سیستم کنترل داخلی و اثربخش باعث افزایش قابلیت اتکایی و اعتماد مدارک حسابداری و سایر شواهد حسابرسی می شود.
3. دریافت اطلاعات دست اول و مستقیم توسط حسابرسی از راه مشاهده، مکاتبه و محاسبه به جای اطلاعات دست دوم، کیفیت آن شواهد را افزایش می دهد.
4. کسب اطلاعات اضافی در تایید شواهد اولیه، تعدادی اطلاعات پراکنده نسبت به تک تک اطلاعات از اطمینان بیشتری بخوردار است.
5. شواهد حسابرسی که به طور مستند اعم از کاغذی، الکترونیکی و هر شکل دیگر باشد، قابل اعتماد تر است. (مانند تهیه صورت جلسه به جای توضیح شفاهی)
6. شواهد حسابرسی که با استفاده از اصل مدارک فراهم می شود، از شواهد حسابرسی که با استفاده از کپی مدارک یا دورنگار فراهم می شود، قابل اعتماد تر است. حسابرس به ندرت درگیر تشخیص اصل مستندات می شود، چون نه برای این کار آموزش دیده و نه از وی انتظار داشتن چنین تخصصی هست. با این وجود حسابرس قابلیت اعتماد اطلاعات مورد استفاده به عنوان شواهد حسابرسی، مانند کپی مدارک، دورنگارها، فیلم، اسناد الکترونیکی و در صورت نیاز کنترل های حاکم بر تهیه و نگهداری این مستندات را مورد توجه قرار می دهد.

کفایت و کمیت شواهد حسابرسی (شواهد کافی)

کفایت معیار سنجش کمیت شواهد حسابرسی است ، که بر اساس قضاوت حرفه ای حسابرس مقدار شواهدی که برای توجیه اظهار نظر حسابرسی کافی تلقی می شود را تعیین می نماید. کفایت و مقدار شواهد، موضوعی قضاوتی است و به قضاوت حرفه ای حسابرس بستگی دارد که تا چه میزان جهت توجیه اظها نظر حرفه ای، می بایست جمع آوری کرد. موارد زیر در کیفیت شواهد حسابرسی موثر هستند:

• قابلیت اطمینان شواهد حسابرسی :

هرچه شواهد قابل اطمینان تر باشد مقدار کمتری از آن برای توجیه اظهارنظر حسابرسان لازم است. بنابراین کفایت و کیفیت شواهد حسابرسی، دو موضوع مرتبط است. ولی تنها با کسب شواهد حسابرسی بیشتر، کیفیت ضعیف آن لزوما جبران نمی شود.

شواهدی که دارای کیفیت کمتر هستند ، یعنی از قابلیت اطمینان کمتری برخوردار می باشند ، تعداد بیشتری از آن ها برای حمایت از اظهار نظر حسابرس مورد نیاز است، بنابراین رابطه میزان شواهد و کیفیت شواهد به صورت عکس می باشد.

• اهمیت اقلام مورد رسیدگی :

هرچه مبلغ صورت های مالی با اهمیت تر باشد، شواهد بیشتری برای اثبات آن لازم است و برعکس. (اهمیت با کمیت شواهد رابطه مستقیم دارد)

میزان شواهد به اهمیت آن ها بستگی دارد. موضوعی که اهمیت بیشتری دارد، نیازمند شواهد مستند بیشتر و برعکس موضوعی که ناچیز و بی اهمیت است، در مقایسه با اقلام با اهمیت به شواهد کمتری نیاز دارد ، بنابراین رابطه میان میزان شواهد و اهمیت به صورت مستقیم است.

• برآورد حسابرس از ماهیت و میزان خطر ذاتی و خطر کنترل :

با افزایش احتمال خطر کنترل، حسابرسان برای توجیه نظر خود به شواهد بیشتری نیاز دارند. (خطر کنترل و ذاتی رابطه مستقیم با میزان شواهد و حجم کار حسابرس دارد)

روش های کسب شواهد حسابرسی

حسابرس با اجرای روش های حسابرسی در موارد زیر، شواهد حسابرسی لازم را برای نتیجه گیری های معقولی که مبنای اظهارنظر حسابرسی قرار می گیرد به دست می آورد:

1. روش های برآورد خطر
2. آزمون کنترل ها
3. آزمون محتوا

• روش های برآورد خطر
  

  روش های حسابرسی که به منظور کسب شناخت از واحد مورد رسیدگی و محیط آن، از جمله کنترل های داخلی آن، برای برآورد خطرهای تحریف با اهمیت (خطر ذاتی و کنترل) در سطح صورت های مالی و در سطح ادعاها، اجرا می شود، اصطلاحا روش های برآورد خطر نامیده می شود.

• آزمون کنترل ها
  

  روش های حسابرسی که به منظور کسب شواهد حسبرسی درباره اثزبخشی کارکرد کنترل های داخلی در سطح ادعاها، در صورت ضرورت و یا به تشخیص حسابرس اجرا می شود، اصطلاحا آزمون کنترل ها نامیده می شود.
  اجرای آزمون کنترل ها توسط حسابرس در دو حالت ضروری است :
  الف) هرگاه برآورد حسابرس از خطر، حاکی از اثربخشی کارکرد کنترل ها باشد، آنگاه حسابرس ملزم است برای پشتیبانی از برآورد خطر، آن کنترل ها را آزمون کند.
  ب) هرگاه آزمون های محتوا، به تنهایی شواهد حسابرسی کافی و مناسبی را فراهم نکند، حسابرس برای کسب شواهد حسابرسی درباره اثربخشی کارکرد کنترل ها ملزم به انجام آزمون کنترل ها می باشند.

• آزمون های محتوا
  

  روش های حسابرسی که به منظور کشف تحریف های بااهمیت در سطح ادعا ها اجرا می شوذ، اصطلاحا آزمون های محتوا نامیده می شود. اجرای آزمون های محتوا درباره موارد بااهمیت ادعاها (گروههای معاملات، مانده حساب ها و موارد افشا) جهت کسب شواهد حسابرسی کافی و مناسب، همواره الزامی است.

ادعاهای مدیریت در کسب شواهد حسابرسی

مسولیت ارائه مطلوب صورت های مالی با هیات مدیره شرکت است. مدیریت برای ارائه مطلوب صورت های مالی از همه جنبه های با اهمیت، طبق استانداردهای حسابداری (یا دیگر مبانی حسابداری) به طور ضمنی یا به صراحت ادعاهایی را درباره شناسایی، اندازه گیری، ارائه و افشای عناصر صورت های مالی و موارد افشای مربوطه (شامل 5 ادعای مدیریت) ابراز می کند.

حسابرس برای اطمینان از ادعای مدیریت و نبود تحریف در مورد ادعاها، می بایست روش های حسابرسی مناسبی طراحی و اجرا نماید تا شواهد کافی و قابل اطمینان در ارتباط با گروه های معاملات، مانده حساب ها و ارائه و افشا،گردآوری و نسبت به اظهارنظر حرفه ای اقدام کند.

ادعاهای مدیریت:

1. وجود یا رخداد
2. مالکیت یا تعهدات
3. تمامیت و کامل بودن
4. ارزشیابی و صحت محاسبات ریاضی
5. نحوه ارائه و افشا